Тоқтаров (Тахтаров) Төлеген – екінші дүниежүзілік соғысқа қатысушысы, қатардағы гвардия жауынгері. Төлеген Тоқтаров 1920 жылдың 19 желтоқсанында Шығыс Қазақстан облысы Ұлан ауданы Қарақұдық ауылында дүниеге келген.

1941 жылдың желтоқсан айында Кеңес әскеріқатарына қабылданады. Аға лейтенант Соловьевтің ротасына қабылданады. Ол генерал Панфилов басқарған даңқты гвардия дивизиясының қатарында шайқасты. Жас сарбаз жауынгерлік отбасына тез кірді, машинаны жақсы игерді. Көп ұзамай рота да Төлегенді сыпайылығы, тапқырлығы, батылдығы үшін сүйіп тыңдайды. Төлеген батыл да батыр қимылдап, рота жауынгерлерін шабыттандырып отыратын. Автоматшы Т.Тоқтаровтың ерліктері туралы даңқ бүкіл майданда дүр сілкінді.

Ұлы Отан соғысының батыры Өмірді жақсы көрсең - ол үшін күресуді біл деген ұранмен ел үшін, жер үшін өз өмірін қиды. 1942 жылы 5 ақпанда ержүрек сарбаз Нагаткино ауылына алғашқылардың бірі болып кіріп, өз автоматынан отпен 7 фашисті жойып, екеуін тұтқынға алды.

Төлеген зауытқа туған жұмыс ұжымына оралуды армандады, бірақ жау оғы оның өмірін қиды.Өлімнің көзіне тіке қараңыз, жыпылықтамаңыз. Өлім сенен қорқады, сен жеңесің деген Төлеген небәрі 22 жасында дүниеден өтеді. Қазақ халқының ержүрек ұлы 1942 жылы 10 ақпанда шайқаста ерлікпен қаза тапты. Бұл күні Т. Тоқтаров окопынажау взводы жүрді. Батыл жауынгер Кеңес жауынгерінің жойқын отына төтеп бере алмай, қайтып оралған, бірақ көп ұзамай қайтадан шабуылға шыққан барлық жауларын атып тастады. Қызыл әскер гвардиясының жауынгері Төлеген Тоқтаров асқазанынан ауыр жараланды, бірақ атысты тоқтатпады. Оқ-дәрілер таусылды. Тоқтаров ауыр жарақатына қарамастан, жауға кетті. Соңғы күштерін жиып, жауды өлтіріп жатқанда басқа фашистің оғымен өлтірілді...

Біз және біздің ұрпақтарымыз халқымыздың, әр сарбаздың жасаған өлмес ерлігін ұмытпауымыз керек. Соғыс-бұл адамның ең үлкен варваризмі. Соғыс-бұл қан, ашу-ыза, жеккөрушілік. Жеңіс немесе жеңіліс үшін төленген баға аз емес.

У.М.Джолдыбаева Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-нің Қазақстан тарихы кафедрасының доценті

С.Ә.Әшім Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-нің География және табиғатты пайдалану факультетінің 1-курс студенті