Техникалық және кәсіптік білім беру жүйесіндегі коучинг құралдары: тиімді оқытуға жаңа қадам

Қазіргі заманғы техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінде (ТжКБ) коучинг әдістерін қолдану оқытудың сапасын арттырып, студенттердің жеке және кәсіби дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді. Коучинг құралдары оқытушы мен білім алушы арасында сенімді қарым-қатынас орнатып, білім алушылардың әлеуетін ашуға бағытталған.

Коучинг құралдарының негізгі түрлері

1. SMART-мақсат қою әдісі
   Бұл әдіс мақсаттарды нақты, өлшенетін және қолжетімді түрде қоюға көмектеседі. SMART моделі бойынша, мақсаттар:

   • Нақты (Specific)
   • Өлшенетін (Measurable)
   • Қолжетімді (Achievable)
   • Қажетті (Relevant)
   • Белгілі бір уақытқа тәуелді (Time-bound) болуы қажет.
     Мысалы, «Техникамен жұмыс істеуді үйрену» дегеннен гөрі, «Екі апта ішінде дәнекерлеу аппаратымен жұмыс істеудің негізгі тәсілдерін меңгеру» деп нақтылау тиімді.

2. Белсенді тыңдау әдісі
   Оқытушы студенттің мәселелері мен сұрақтарын мұқият тыңдап, оның айтқанына қызығушылық білдіреді. Бұл құрал сенімге негізделген қарым-қатынас орнатып, студенттің өзін еркін сезінуіне мүмкіндік береді.

3. Ашық сұрақтар техникасы
   Ашық сұрақтар студентті өз ойымен бөлісуге және шешімдерді өз бетімен іздеуге ынталандырады. Мысалы:

   • «Осы мақсатқа жету үшін қандай қадамдар жасауға болады?»
   • «Бұл мәселені шешу үшін қандай ресурстар қажет?»
   • «Қандай тәсілдер өзіңе қолайлы деп ойлайсың?»

4. GROW моделі
   GROW моделі — коучингтік процесті құрылымдауға арналған тиімді құрал:

   • Goal (мақсат): Оқу мен даму мақсаттарын анықтау.
   • Reality (нақты жағдай): Ағымдағы жағдайды бағалау.
   • Options (баламалар): Шешімдердің ықтимал нұсқаларын іздеу.
   • Will (еріктілік): Әрекет жоспарын жасау және оны орындау.

5. «Сэндвич» үлгісіндегі кері байланыс
   Бұл әдіс сын айту кезінде студенттің мотивациясын жоғалтпауға мүмкіндік береді. Құралдың құрылымы:

   • Алдымен оң пікір айту.
   • Содан кейін жақсартуды қажет ететін аспектілерді атап өту.
   • Соңында студенттің күш-жігерін қолдап, ұсыныстар беру.

6. Мотивациялық карталар жасау
   Әр студенттің ынталандырушы факторларын анықтау үшін жеке мотивациялық карталар қолданылады. Бұл оқыту процесін студенттің қызығушылықтарына сай бейімдеуге мүмкіндік береді.

7. Көрнекі құралдар арқылы визуализация
   «Тепе-теңдік дөңгелегі» немесе «мақсаттар тақтасы» сияқты визуалды құралдар студенттерге мақсаттарын көзбен көруге және олардың жүзеге асуын бақылауға көмектеседі.

Коучинг құралдарын ТжКБ жүйесінде қалай қолдануға болады?

1. Оқытушыларды дайындау. Коучинг әдістерін тиімді қолдану үшін оқытушылар арнайы оқыту курстарынан өтуі тиіс.
2. Сабақтарда және жеке жұмыс кезінде пайдалану. Коучинг құралдары топтық және жеке сабақтарды жандандыра алады.
3. Нәтижелерді талдау. Әрбір әдісті қолданғаннан кейін оның оқушылардың мотивациясы мен білім сапасына қалай әсер еткенін бағалау қажет.

Коучинг құралдарының артықшылықтары

• Студенттердің оқуға деген қызығушылығын арттырады.
• Өзін-өзі басқару және жауапкершілік дағдыларын дамытады.
• Білім алушылардың кәсіптік және жеке өсуіне ықпал етеді.
• Нарық талаптарына бейімделуге көмектеседі, өйткені тек кәсіби емес, сонымен қатар тұлғалық қасиеттер де дамиды.

Коучинг құралдары ТжКБ жүйесін жаңғыртудың маңызды бөлігі болып табылады. Олар білім алушылардың жеке және кәсіби әлеуетін ашуға, оқытушылардың тиімділігін арттыруға және білім беру процесін заманауи талаптарға сай бейімдеуге мүмкіндік береді. Коучинг әдістерін енгізу — болашаққа салынған инвестиция, өйткені ол еңбек нарығында бәсекеге қабілетті, бейімделгіш және саналы мамандарды дайындауға көмектеседі.