Ы.Алтынсарин атындағы Арқалық мемлекеттік педагогикалық институты
Оразбаева Анара Ғаниқызы

Қоғам өміріндегі қазіргі өзгерістер экономиканың, саясаттың, әлеуметтік-саяси саланың дамуы қоғамдағы негізгі фактор болып табылатын жеке тұлғаның жалпы дамуына байланысты болмақ. Қазіргі кезде оқытудың жаңа педагогикалық технологияларын қолдануды, жеке тұлғаның жан-жақты шығармашылық тұрғыдан дамуына жол ашуды көздеп отыр.Бұл міндеттерді жүзеге асырушылар білім беру жүйесіндегі күрделі мәселелерді шешуші-кәсіби шеберлігі жоғары ұстаздар. Жоғары кәсіби педагогикалық құзіретті мұғалімдерге қойылатын талаптар қоғам қажеттілігінен туындайды. Оқыту мен тәрбиелеу үрдісінде оқу қарқынын жақсарту мақсатында жаңа педагогикалық технологияларды қолдану- заман талабы.

Педагогикалық технологияларды сипаттағанда олардың негізгі ерекшеліктері- қасиеттері, идеялары, оқу жүйесінде қолданылуы, тиімділігі мен нәтижелілігі негізге алынады. Іс жүзінде қолданылып жүрген көптеген педагогикалық технологиялар бар:
Дәстүрлі оқыту технологиясы. Бұл технологияның негізінде оқытудың сынып-сабақ жүйесі жатады, яғни мұғалім білімді айтып береді, оқушыларда іскерлік пен дағды қалыптасады, оқушылар қайталау арқылы бекітеді, сабақ қортындысын бағалайды.
Оқытудың модульдік технологиясы. Бұл технология білім беру үрдісін өзгертеді. Оқушы мұнда толығымен немесе бөлшектеп мақсатты дара бағдарлама бойынша өздігінен оқиды.
Жобалық оқыту технологиясы. Бұл технологиямен оқыту барысында: зейін орталығы-оқушылар, олардың шығармашылық талаптарының дамуына мүмкіншілік жасау. Жоба жұмысында әр оқушыға өздік даму деңгейінің көтерілуіне мүмкіншілік беріледі.
Бағдарламалап оқыту технологиясы- бұл арнайы құралдардың көмегімен бағдарламаланған оқулық (ЭЕМ- компьютер) алдын-ала құрылған оқу бағдарламасы бойынша өздік дара оқыту технологиясы. Ол әр оқушыға оның дара ерекшелігіне сай оқуға мүмкіндік туғызады. Бұл технология бойынша оқу материалын оңай игеру үшін: кішкентай бөлшектерге бөлу; әр бөлімді меңгеруге бағытталған әрекетті реттеп орындату, бақылау тапсырмаларының орындалу нәтижелерін тіркеу.
Ақпараттық технология- қазіргі күннің қажеттілігі компьютермен интенсивті оқытудың ашық жүйелерін жасау және қолдану. Сонымен қатар басқа да қашықтан оқыту технологиясы, кредиттік оқыту, сын тұрғысынан ойлау технологиясы оқыту үрдісінде қолданылып жүр.
Сын тұрғысынан ойлау -ашық қоғам негізі.Ол өз алдына сұрақтар қойып және оларға үнемі жауап іздеу, әр мәселеге байланысты өз пікірін айтып, оны дәлелдей алу,сонымен қатар басқалардың пікірлерін ділірек қарастыруды және сол ділелдемелердіі қисынын зерттеу дегенді білдіреді.Сыни ойлау-адам өмірінің бір саласы. Олай делінетіні-бұл философия адамдарға көптеген жолдар мен шешімдер ішінен өздері үшін маңызды, әрі пайдалы екенін, тек қажетті ақпараттарды ғана жинап, жаңа білімді бұрынғыдан ажырата білуге көмектеседі.

Сыни ойлауды дамыту технологиясяның дәстүрлі оқытудан басты айырмашылығы-білімнің дайын күйінде берілмеуі. Бұл жобаның мақсаты- демократиялық қоғамда өз көзқарасы, пайымдауы бар,өзін-өзі жетілдіріп отыратын, айналадағы үдерістерге сыни көзбен қарап, жауап бере алатын жеке тұлғаны қалыптастыру.

СТО жобасын пән ерекшелігіне қарай қолдана білу-білім беру сапасын арттырудың, оқыту мақсатына жетудің бірден-бір жолы. «Сын тұрғысынан ойлау»- сынап қарау емес, оқушының шыңдалған ойлау әрекеті.Бұл технологияның негізінде оқушылар топпен жұмыс істеу арқылы өзара пікірлесіп, ұтымды жауаптарды тауып айтуға үйренеді, іздене отырып, өз ойын айтуға, дәлелдеуге мүмкіндік алады. Топпен бірігіп жұмыс жасау тұлға бойында шыдамдылық, мейірімділік, ұжымдық жауапкершілік, бірігіп бір мәселені шешу секілді жағымды қасиеттерді дамытады.

Солардың ішіндегі «Сын тұрғысынан ойлау технологиясын» арнайы пәндерді оқытуда қолданып жүрмін. «Сын тұрғысынан ойлау технологиясын сабақтарда қолдану» тақырыбын өзекті тақырып ретінде алдым. Осы технологиямен жұмыс жүргізу үшін белгілі міндеттер қойдым. Олар:

1. Технологияны оқып меңгеру;
2. Тәжірибеде қолдану;
3. Нәтижесін анықтау.

1-ші сатыда 2007-2008 оқу жылында технологиямен таныстым, баяндама әзірленді ;
2-ші сатыда 2008- 2009 оқу жылында сабақтарымда қолдандым, пәндік отырысқа әдістемелік әзірлеме дайындалды ;
3-ші сатыда 2010 -2011оқу жылына Модельдеу, конструкциялау пәнінен «Стиль және мода. Моданың міндеттері» тақырыбында ашық сабақ жоспарлап өткіздім.

2011-2012 жылы Материалдану пәнінен «Мақта және зығыр талшықтары» тақырыбында ашық сабақ өткізілді.

Жалпы «Сын тұрғысынан ойлау технологиясының» 90 түрлі стратегиясы бар, солардың ішіндегі- Даралық пен ұқсастық, Венн диаграммасы, Бес жолды өлең, Галереяға саяхат, INSERT кестесі, ББҮ стратегияларын сабақтарымда қолданамын.

Сын тұрғысынан ойлау технологиясының негізгі мақсаттары:

- Тек қана оқуда емес, өмірде де оқушылардың ойлау қабілеттерін дамыту;
- Өздігінен дұрыс шешім қабылдай білетін тұлғаны дамыту;
- Ақпараттарен жұмыс істей білетін шығармашыл тұлға қалыптастыру;
- Құбылыстарды жан-жақты талдап саралай білетін сыншыл тұлға тәрбиелеу.

Негізі сабақтың үш құрылымын сақтаудан тұрады:
- ой қозғау;
- мағынаны ажырату;
- ой толғаныс.

Сабақта белгілі қағидалар сақталынуы қажет. Ол үшін тақырып бойынша оқытушы – оқушыларға тапсырманы орындауға уақыт белгілеуі, сенім көрсетуі, қолдауы және бағыт беріп көмектесуі қажет.

1. Топ тақырып бойынша тапсырма алады
2. Топтың әрбір мүшесі ізденеді

7. Ой тұжырымдайды

8. Берілген тапсырманы қорғайды

6. Кесте толтырады

5. Түйінді мәселені айқындайды

4. Топта тақырыпты талқылайды

3. Тапсырма бойынша ақпарат жинайды

Оқытушы оқушыларға шешімін табуға қажет мәселе қояды. Оны: қарапайым,

анықтаушы , практикалық , түсіндірмелі , шығармашылық, бағалаушы

сұрақтар қою арқылы жүзеге асырады. Бұл оқушылардың жекелеген мүмкіндіктері мен қабілеттерін ашуға бағытталады.

Білімалушылардың іс-әрекеті: шешімін табуға қажет мәселені жүзеге асыру үшін:

V

+

-

Білдім
Бұл маған жаңалық
Менің ойыма қарама- қайшы
Бұл туралы көбірек білгім келеді

деген сұрақтарға жауап жазады. Ерекше артықшылық бір жағдай: көп сөйлемейтін, белсенділігі төмен оқушылардың қызығушылығы артып, олардың өз мүмкіндіктеріне қарай топтар бойынша сабаққа қатысуға тырысады.

СТО технологиясы-білім берудің сапасын арттырудағы тиімді жоба. Ол үшін оқытушы сабақтың мақсатын нақтылап, оған шығармашылық тұрғыдан келіп, оқушының білімділік, тәрбиелік жағынан қызығуын арттырып, оныңой-өрісін дамытуда аянбай еңбектенуі қажет. Неміс педагогі А Дистервергтің «Жаман мұғалім ақиқатты өзі айтып береді, жақсы мұғалім оқушының өзін ізденуге жетелейді, ойға үйретеді» дегені мәлім. Осы тәжірибені СТО технологиясы да ұстанады. СТО мұғалім мен оқушының арасындағы қарым-қатынас. Мұғалім бұл жағдайда танымдық іс-әрекетті ұйымдастыратын ұжымдық істердің ұйтқысы болғандықтан, оқушылардың шығармашылығы мен танымдық белсенділігін арттырады. Сын тұрғысынан ойлау негізінде құрылған сабақта тек жақсы оқитын оқушылар ғана белсенді жұмыс істеп қана қоймай, барлық баланың дамуы үшін қолайлы жағдай туғызып, қабілеті жеткен жерге дейін еңбек етуі ойластырылса, әр оқушының оқуға деген қызығушылығы артатыны даусыз. Сондай ақ «Сын тұрғысынан ойлау» технологиясына негізделген сабақ оқушының ой-өрісін дамытып, жан-жақты, терең білім алуына жағдай жасап қана қоймай, оқушы бірде басқаға көмектессе,бірде басқаның көмегін өзі алады. Оқушы білімді өз ізденісімен, өз біліктілігімен алады, іскерлік дағдылары қалыптасып, артады. СТО бағдарламасы негізінде өткізілген сабақтар оқушының тақырыпты толық меңгеруіне, өз бетінше жұмыс жасауына және уақыт үнемдеге өте ыңғайлы. Бұл технологияны пайдалану жеке тұлғаның ойлау қабілетін дамытуға, эстетикалық тірбие, коммуникативтік қабңлеттерңн шыңдауға, қолайлы шешім қабылдай алуға, ең бастысы, білім сапасын арттыруға негіз болады.

Нәтижесінде:

- оқушы еркін сөйлеп, өз ойын жасқанбай айтуға үйренеді;
- жұппен, топпен жұмыс істей отырып, бірін-бірі сыйлауға, шешімі табылмай жатқан мәселені ақылдасып шешуге ұмтылады;
- бірін-бірі оқытуға және дамытуға үйренеді;
- жағымды қарым-қатынасқа бейімделеді;
- ойы сараланған, дарынды, шығармашыл тұлға қалыптасады.