Оңтүстік Қазақстан обылысы
Шардара ауданы
№ 16 колледж
Орындаған: А-51 топ студенті Жахан Нұрдәулет Ұлықпанұлы
Жетекшісі: Айтенова Нұргул Ыдырысқызы


Сілтілік металдардың селенитттері суда ерімейді, ал сілтілік жер және ауыр металдардың селениттері әс жүзінде ерімейді. Барлық қышқылды селениттер суда ерімейді, бірақ олар тек қана ерітінділерде тұрақты. Селениттер өздерінің тотықтырғыш – тотықсыздандырғыштық қасиеттері жағынан SеО2 және Н2SеО3-ке ұқсас келеді.
Селениттер сәйкес сульфаттарға өте ұқсас, қышқылды және орташа болып келеді, ашудас тәрізді қос тұздар түзеді.
Сульфаттардан айырмашылығы суда ерігіштігі үлкен, мысалы, басқа элементтердің сульфаттарына қарағанда РbSеО4 және ВаSеО4 ерімтал. 7000С селенаттардың термиялық ыдырауы мына реакция арқылы өтеді:

2МеSеО4 →2МеSеО3 + О2.

Сульфаттардан айырмашылығы

2МеSеО4 →2МеО +2SеО2 + О2,

Мұнда Ме – Zn, Сd, Рb және т.б.

Теллуриттер

Теллурлы қышқыл изополиқышқыл түзуге бейім, сондықтан оның түздарының жалпы формуласы Ме2ОуТеО2 (у =1,2,4,6).
Теллуриттер қышқылды және орташа болуы мүмкін. Орташа тұздардың ішінде суда жақсы еритіндері сілтілік металдардың тұздары.
Теллураттар. Бұл тұздар әдетте ортотеллур қышқылының Н6ТеО6 туындылары болып табылады. Ортотеллураттағы сутегі атомының орнын толығымен немесе бөлшектеп металл басады: Nа2 Н4ТеО6, К2Н4ТеО6, Аg6ТеО6, Нg6ТеО6. Натрий теллуратының Nа2 Н4ТеО6 К2 Н4ТеО6-дан айырмашылығы суда өте нашар ериді. Ауыр металдардың теллураттары іс жүзінде ерімейді. Н2SО4 және Н2SеО4–тен айырмашылығы теллур қышқылы ашудас тәрізді тұз түзбейді.

Сутекпен қосылыстары

Күкірт сутек сияқты Н2Sе мен Н2Те түссіз газ сипаттамалық жағымсыз иісті, олар улы болып келеді. Н2Sе 420С-да қайнайды, ал 650С –да қатады. Н2Те сәйкесінше 2 және - 51,20С. Н2Sе және Н2Те–дің алу жолдары Н2S сияқты, оларды мысалы, сұйытылған қышқылды (НСl, Н2SО4) алюминий, темір, мыс және т.б. селенидімен немесе теллуридімен әрекеттестіру арқылы алады.

Н2Sе және Н2Те суда ерітсе селенсутек және теллурсутек қышқылдары түзіледі. Күкіртсутек қышқылымен салыстырса, олар біршама күшті болып табылады: К1 Н2S =9·10-18, К1 Н2Sе =1·10-4 және К1 Н2Те =2·10-3. Осы қышқылдардың тотықсыздандырғыштық қасиеттері Н2S-тен Н2Те-ге дейін өседі. Н2Те ылғал ауада өте тез тотығады және элементтік теллур бөлінеді. Н2Sе тотығу процесі баяу өтеді. Сілтілік ортада Н2Sемен Н2Те-тің артық мөлшерінде полиселенидтер және полителлуридтер түзіледі, ерітінділер қызыл түске боялады.

Әдебиеттер тізімі:
1. Ферсман А.Е. Редкие металлы. 1932, № 4-5.
2. Сажин Н.П., Меерсон Г.А. Редкие элементы в новой технике // Хим. наука и пром., 1956. Т.І, № 5.
3. Меерсон Г.А. и Зеликман А.Н. Металлургия редких металлов. Метиаллургиздат, 1954.
4. Зеликман А.Н., Самсонов Г.В., Крейн О.Е. Металлургия редких металлов. Металлургиздат, 1954.
5. Тронов В.Г. Кклад русских ученых в химию редких элементов. Изд. Знание, 1952.
6. Виноградов А.П. Геохимия редких и рассеянных химических элементов в почвах. Изд. АН СССР, 1950.